“De alfa (hoofdletter Α, onderkast α, Grieks αλφα, ook wel gespeld als alpha) is de eerste letter van het Griekse alfabet. De hoofdletter Α is gelijk aan de Latijnse letter A. α` is het Griekse cijfer voor 1.”

In de wereld der hondachtigen werd de term ‘alfa’ lange tijd door ons mensen gebruikt voor de leider(s) van een roedel. Vooral in wolvenliteratuur en studies werd lange tijd over alfa’s gesproken, als zijnde de leiders van het roedel. Naarmate er meer, andere en nieuwe inzichten uit studies over wolven kwamen stapte men hier van af. Voor wat betreft wolven, die veelal in familieverband leven, spreekt men nu van leidende ouderdieren. De dierenwereld is echter heel dynamisch en kennis uit onderzoek van wilde dieren is (en blijft waarschijnlijk) altijd incompleet. Enkele redenen hiervoor zijn dat de wereld van wilde dieren, en de Natuur in het algemeen, zich voor het grootste deel buiten ons zichtveld en bewustzijn afspeelt. Daarbovenop zorgt het overlevingsinstinct van wilde dieren voor een onvoorspelbare factor in hun gedrag, vooral als het gedrag aangepast moet worden aan onnatuurlijke oorzaken van menselijk afkomst.  En laat dat laatste nou juist heel vaak het geval zijn. Wat kunnen we hiervan leren? In de dynamische wereld van levende wilde wezens waar veel vaker dan normaal veranderingen plaatsvinden kunnen we geen zwartwitte, sluitende en langdurige beschrijving geven over het gedrag van een wilde soort. Om die reden is een realistische, flexibele en scherpe mindset nodig ten opzichte van het gedrag van wilde dieren en het vroegtijdig herkennen van veranderingen die een impact hebben of kunnen gaan hebben. Alles behalve eenvoudig en lang niet voor iedereen weggelegd.

Terug naar de term ‘alfa’ bij honden. Het gedrag van honden is beter en vollediger te bestuderen, omdat het hier meestal situaties betreft waar honden en mensen een leven samen delen. Voor mij persoonlijk is gedrag van natuurlijke (oer)honden het meest interessant. Het mag geen verrassing zijn: Kuddebeschermingshonden (KBH) zijn natuurlijke oerhonden. Sterker nog, er zijn weinig tot geen andere honden die dichtbij, en in de Natuur, in roedelverband leven en werken met een taak die ze voor (en deels met) mensen uitvoeren: het beschermen van vee. De talloze KBH roedels die verspreid over de wereld aan het werk zijn en de vele KBH roedels waarmee ik zelf in aanraking ben geweest hebben allemaal leidende dieren, maar niet allemaal een alfa. De term alfa in de wereld van werkende KBH is de door mij gebruikte term die in één woord DE leider onderscheidt van een leider. Deze alfa’s zijn niet talrijk, roedelleiders al wat meer. Het is wat dit betreft niet veel anders bij KBH als bij mensen: er zijn veel leiders, maar niet veel ware leiders. Het is ongetwijfeld bij wolven niet anders. 

Alfa’s in werkende KBH populaties vind ik een lust om mee te mogen maken en al helemaal om mee te leven en werken. Deze leiders zijn in staat om het roedel tot een zeer hoog niveau te tillen. Hun aanwezigheid maakt onzekere dieren zekerder, zorgt voor rust, stabiliteit en ontspanning en een gevoel van veiligheid. Ze zijn uitmuntend in het onderscheid maken tussen verschillende individuele karakters en hoe daarmee om te gaan. Ze zijn heel makkelijk in de omgang met hun eigen mensen, mits die mensen op de juiste frequentie zitten. Ze ‘rijden’ niet tegen een been, plassen niet over je schoenen, testen je niet met dominante uitingen zoals het optrekken van een lip en grommen. Ze hebben dat niet nodig, mits hun mens een waardige mede-leider is waarmee goed samengewerkt kan worden. Een waardige menselijke mede-leider zijn is niet voor iedereen weggelegd en kan voor het grootste deel niet aangeleerd worden. Het is een manier van zijn, wie of wat je bent, niet iets wat je door een cursus of opleiding kan worden. Alfa’s zullen bij het ontbreken van een menselijke mede-leider een minder hechte band met ‘hun’ mensen aangaan, maar kunnen nog steeds zonder problemen functioneren in zulke situaties. Zolang er maar geen sprake is van onrechtvaardige, onkundige en botte omgang en aanpak.

Deze honden zijn duidelijk intelligenter en wijzer dan andere soortgenoten en dat uit zich al op zeer jonge leeftijd. In de vier nestjes die wij ‘zelf gefokt’ hebben, in totaal 25 pups, werd er één alfa geboren. Deze jongeman heeft ons vaak versteld doen staan door zijn intelligentie, wijsheid en gedrag vanaf het moment dat zijn ogen open gingen. Hij beëindigde onnodige ruzies zonder geweld, slechts door zijn houding, overwon angst door een schrikmoment razendsnel, waardoor de rust van de rest van het nest altijd snel wederkeerde. Toonde altijd en zonder aarzeling respect naar de oudere honden en naar ons en onbekend menselijk bezoek. Naarmate hij ouder werd liet hij ook zien dat hij snoeihard, maar rechtvaardig kon optreden tegen een meer hardleerse leeftijfdsgenoot. De één heeft nu eenmaal een andere aanpak nodig dan de ander. Zijn vader, ook een echte alfa, was gek op zijn zoon. Hij zag hem nooit als concurrent, keek naar hem met een blik die hij geen één andere hond gaf en liet leiderschap op junior niveau probleemloos aan zijn zoon.

Deze alfa’s zetten pijn en lijden blindelings opzij voor hun roedelgenoten en de noodzaak om op te treden, te beschermen en rust en stabilteit te handhaven. Het is niet altijd makkelijk om te zien of zulke honden eens iets mankeren. En wanneer duidelijk is dat ze iets mankeren en een roedellid, kuddedier of hun mens heeft daardoor een bezorgde en gestreste energie dan besteden dit soort honden hun energie zonder twijfel daaraan, zichzelf wegcijferend, om de rust terug te laten keren. Ze kunnen eigenlijk alles beter dan anderen: omgaan met pijn & stress, geven & nemen, delen & opeisen, hard & teder zijn, vergeven & veroordelen, noem het maar op. Deze honden zijn zo speciaal en niet zo talrijk, dat ze de term ‘alfa’ verdienen en krijgen van mij. Ze zijn onvoorstelbaar waardevol in het nu en in de toekomst: een ultieme basis voor nakomelingen en opgroeiende onverwante jonge dieren. De stabiele factor tijdens iedere situatie en gebeurtenis. De Leraar, de Raadgever, DE Leider: De Alfa.