Al eeuwen lang hebben mensen en de natuur een gecompliceerde relatie. We zijn afhankelijk van de natuur om veel verschillende redenen. Bijvoorbeeld: we buiten ontzettend veel natuurlijke bronnen uit, we ge- of misbruiken de natuur voor verschillende recreatieve doeleinden, en het laatste voorbeeld is misschien wel de belangrijkste; we leven van zuurstof die ons gegeven wordt door de natuur. De mensheid is de meest dominante soort op deze aarde en we hebben een (toenemend) dramatisch effect op onze leefomgeving. 

Ik ben actief in roofdier/mens conflictpreventie, gespecialiseerd in het inzetten van goede kuddebeschermingshonden (KBH) op de JUISTE manier, onder de naam “Canine Efficiency”. KBH zijn waarschijnlijk het oudste hulpmiddel om duurzaam te kunnen samenleven met grote roofdieren. Tegenwoordig is dit oude hulpmiddel steeds vaker nodig. Waarom? Grote roofdieren trekken terug naar oude leefgebieden, waar wij nu wonen,  en op het platteland blijft hun komst niet onopgemerkt. Gedomesticeerd vee is voor roofdieren, wat wij een ‘makkelijke maaltijd’ noemen. Zoals altijd botsen onze doelen met het overlevingsinstinct van wilde dieren.

Vandaag de dag vertegenwoordigen boeren een kwetsbare groep in onze maatschappij. Ons economisch systeem eist massaproductie. Regelgevingen voor producten en de hoge kosten maken rendabele landbouw/veehouderij een ware uitdaging. Het is niet raar dat, als iemand al zo onder druk staat, er weinig tot geen tolerantie is voor een nieuw bijkomend risico. Het terugkomen van roofdieren, naar plekken waar ze ooit gedwongen werden te vertrekken door mensen, zorgt voor spanning en angst onder de boeren. Heel vaak zelfs al voordat de roofdieren er daadwerkelijk zijn.

Programma’s om roofdieren te herintroduceren resulteren vaak in ware drama’s. Boeren en natuurbeschermers staan recht tegenover elkaar en ze worden het zelden eens. Ik kan de weerstand van boeren tegen herintroductie erg goed begrijpen, net zo goed als dat ik begrijp waarom natuurbeschermers willen herintroduceren. Mijn mening is dat we ons moeten concentreren op natuurlijke terugkomst EN bestaande populaties; natuurlijke en ge(her)introduceerde. De dieren die al aanwezig zijn verdienen een eerlijke kans om te overleven en samen te leven met mensen. De aanwezigheid van roofdieren is voordelig voor de leefomgeving; zij zijn de enige ware natuurmanagers. Waar roofdieren leven, bloeit de natuur op; van de kleinste bloemen tot de grootste zoogdieren. 

Op dit moment zijn er veel plekken waar roofdieren uit zichzelf terug komen. Net als in de gebieden waar ze nooit zijn weg geweest, hebben wij de verplichting naar de dieren om ze te respecteren, evenals hun natuurlijke leefgebied en gedrag. Roofdieren zijn van levensbelang voor onze leefomgeving en net als ieder ander levend wezen hebben ook zij het recht om hun leven te leven. In gebieden waar roofdieren nooit zijn weg geweest, weten de (oorspronkelijke) bewoners hoe ze het beste met ze kunnen samenleven. Bijvoorbeeld; in het gebied waar ik werk, de Roemeense Karpaten, is er veel respect voor roofdieren onder traditionele herders. Zij erkennen de belangrijke rol die de roofdieren vervullen in het ecosysteem en ze weten dat de dieren er thuishoren. De biodiversiteit en rijkdom in alle eetbare vegetatie, waarvan hun schapen eten, is direct afhankelijk van de aanwezigheid van roofdieren.

Van oudsher wordt het samenleven bereikt door een eeuwenoud beveiligingssysteem; KBH. Vanaf de tijd dat herders de voordelen ontdekten, van honden die hun kudde bewaakten en verdedigden tegen aanvallen van roofdieren, tot nu, heeft deze aloude techniek zich ontwikkeld tot een uitstekende manier om te kunnen samenleven met roofdieren. Alle andere middelen om roofdieren weg te houden, die in de tussentijd zijn uitgevonden, zijn minder betrouwbaar, minder efficiënt en veroorzaken vaak meer schade dan inzet van KBH op de JUISTE manier. Andere middelen kunnen in combinatie met KBH wel een verrijking zijn, vooral als het aantal KBH niet toereikend is. Het grootste voordeel van KBH, tegenover alle andere middelen, is de constante effectiviteit. Technologie faalt vaak, KBH nooit. Dit geldt uiteraard alleen als ze op de juiste manier ingezet en gehouden worden.

KBH werken altijd, hier tijdens de winter en lammerperiode

KBH zijn de verdedigers aan het front en hun missie is het verkrijgen en behouden van samenlevingsvoorwaarden met wilde dieren. Met andere woorden ze spelen een belangrijke rol in het beschermen van de natuur en landelijk leven. Met de kennis die we vandaag de dag hebben kunnen we KBH gebruik naar het hoogste niveau tillen. Dat is ook wat Canine Efficiency doet in Roemenie; KBH gebruik optimaliseren bij (meestal arme) traditionele herders. Hierdoor worden de herders geholpen om hun duurzame levenswijze te behouden. Net zoals ‘moderne’ boeren, staan deze traditionele herders onder enorme druk. Land word geprivatiseerd, grote bedrijven rukken op en de hygiënewetgeving voor (rauwe) melkproducten maken het bijna onmogelijk voor herders om hun ‘boterham’ te verdienen. Behalve de bovengenoemde activiteiten werkt Canine Efficiency ook aan mogelijkheden voor herders om hun producten te verkopen voor een fatsoenlijke prijs.

In diverse Europese landen zijn wolven al een tijdje aan het terugkeren naar gebieden waar ze lang zijn weggeweest. Duitsland, Frankrijk, Italië en Zwitserland hebben allen te maken met toenemende wolvenaantallen. Overheids- en Natuurorganisaties hebben plotseling behoefte aan wolfbeheersplannen, schadecompensatiefondsen en conflictpreventieve maatregelen. Voor- en tegenstanders van de wolf botsen, de publieke opinie wordt erin betrokken en veel geld en energie wordt aan het ‘heruitvinden van het wiel’ besteed. Veel betrokkenen werken buiten hun vermogen, wat in onnodige fouten resulteert.

Na de Conventie van Bern (1979), waarin de bescherming van vele soorten en leefgebieden is vastgelegd, zijn er veel wetenschappelijke studies gedaan. Aan deze onderzoeken hebben we veel gedetailleerde, wetenschappelijke rapporten en beheersplannen overgehouden. Helaas worden veel van deze rapporten nooit ECHT gebruikt en wat nog erger is: dezelfde onderzoeken worden keer op keer opnieuw gedaan, om het wiel opnieuw uit te vinden of om een wetenschappelijke titel te behalen. Zonder aanstoot te willen geven moet gezegd worden dat dit verre van efficiënt is en een ware verspilling van geld. Begrijp me niet verkeerd, er wordt ook goed en nuttig werk gedaan, maar helaas betreft het meestal tijdelijke projecten met een tekort aan personeel en tijd.

De beste resultaten worden bereikt binnen kleinschalige projecten, bijvoorbeeld: Mathieu Mauries: hij vecht een eenzame KBH-promotiestrijd in Frankrijk. Een kleinschalige aanpak creëert mogelijkheden voor betere resultaten, omdat de focus op een klein gebied en een specifiek onderwerp is. Een nadeel van kleinschalig is dat het weinig impact heeft op dringende zaken. Om de impact te verhogen, maar met behoud van de beste resultaten, is het nodig dat alle ‘experts’ binnen hun eigen vermogen en specialisme werken. Deze kleine, specialistische werkvelden samen kunnen maximale gewenste resultaten behalen, met een behoorlijke impact. Helaas is dit vaak onrealistisch  en moeilijk te realiseren binnen de mensheid. Dat betekent echter niet dat we moeten stoppen met het aanpakken van dringende zaken, in een poging de situatie te verbeteren. Als we binnen een specifiek (natuurbeschermings) werkveld werken dan moeten we profiteren van reeds aanwezige kennis en ervaring. Dat geldt ook voor het uitvoeren van bestaande aanbevelingen en beheersplannen. Wij hebben samengewerkt met Prof. Dr. J.L. van Haaften tijdens de laatste jaren van zijn leven. Hij was één van de natuurbeschermingsspecialisten die vanaf het begin van de Bern Conventie, en zelfs daarvoor, actief was in dit werkveld. De waardevolle beheersplannen en onderzoeksrapporten waarbij hij betrokken was, worden vandaag de dag nog steeds gebruikt.

De terugkeer van wolven binnen Europa heeft andere redenen dan dat veel mensen denken of zeggen. Waar veel mensen blij zijn met de terugkeer van de wolf, ben ik ongerust. Hoeveel ik ook van de natuur houd, en vooral van de echte beheerders van de natuur; ik weet dat de verspreiding van roofdieren door Europa niet komt doordat hun aantallen fors toenemen. Zoals ik al eerder vermeldde, mijn werkveld is de Roemeense Karpaten; Europa’s laatste wildernis en het thuis voor Europa’s grootste roofdierpopulatie. Voor de bruine berenpopulatie geldt zelfs dat er nergens ter wereld zo’n dichte, permanente concentratie bruine beren is dan in Roemenië. Sinds Roemenië EU lid is (2007), ondergaat het land extreme veranderingen op diverse niveaus. Industrialisatie en infrastructuur moeten het land transformeren naar de westerse standaard. Sommige Roemenen profiteren van het EU lidmaatschap, maar voor de meeste mensen zijn de veranderingen een (te) zware last. De traditionele en zelfvoorzienende levenswijze is steeds moeilijker vol te houden. De uitgestrekte bossen en wildernisgebieden worden zwaar geëxploiteerd door West Europese bedrijven, zoals Schweighofer Holzindustie (een enorm Oostenrijks houtverwerkingsbedrijf).

De massavernietiging van primaire leefgebieden zijn een enorme zorg voor natuurbeschermers in deze regio. Ik ben bijvoorbeeld zeer regelmatig geschokt als ik ontdek date er weer een oerbos is verdwenen. De consequenties van deze activiteiten zijn rampzalig, zowel in als buiten Roemenië. De terugkeer van roofdieren naar diverse Europese regio’s, waar ze lang geleden verdwenen waren, komt direct voort uit de massavernietiging van hun leefgebieden. Er is niks veranderd in de oorspronkelijke leefwijze, van bijvoorbeeld, wolven. Hun voorkeur gaat nog steeds uit naar uitgestrekte wildernisgebieden om in te leven en te jagen. Ze komen liever niet in aanraking met mensen. Ze leven liever zo ver mogelijk weg van menselijke samenlevingen, maar ze hebben die keuze niet omdat wij al hun primaire levensbehoeften afnemen. Overlevingsdrift is de voornaamste drijfveer voor alle wezens, dus ook voor grote roofdieren. De afname van leefgebieden en territoria dwingt wilde dieren om uit te waaieren naar minder geschikte en bevolkte gebieden. Zoals u kunt zien: er zijn veel redenen tot zorgen. Op allerlei plaatsten in Europa, maar ook in de VS, worden mensen geconfronteerd met toenemende roofdieractiviteiten. Roofdieren die willen overleven, dus botsingen en conflicten zijn onvermijdelijk. Tenzij we ze voorkomen..

Gelukkig zijn er best wel wat mensen die werken aan het samenleven van mens en roofdier. Dat is zeker positief, maar er missen enkele belangrijke details: efficiëntie en realisme. De titel van dit artikel is: ‘Kuddebewakingshonden: Verdedigers aan het Front’. Als de frontlinies te zware verliezen lijden, dan zal de verdediging vallen. Het zal daarna niet lang duren voordat de rest ook zal instorten. De frontlinie heeft de aandacht, middelen en expertise nodig om te blijven functioneren. Dat geldt zeerzeker voor mijn werk: conflictpreventie door middel van efficiënte inzet van KBH, maar wellicht nog meer voor kerngebieden als de Roemeense Karpaten. Nogmaals: als de kern vernietigd wordt, dan volgt de rest snel.

Een handje vol mensen, inclusief ik, besteden veel tijd aan dit onderwerp, in een poging basisbeginselen te verbeteren om de gewenste resultaten te behalen. Het is hoog tijd dat Overheids- en Natuurorganisaties de verdedigers aan het front gaan ondersteunen. De EU en nationale Landbouwministeries kunnen een hoop tijd en geld besparen door efficiëntere financiering, minder bureaucratie en de taken over te laten aan diegenen die weten wat ze doen. Wij hebben er geen probleem mee om onze handen vuil te maken. Het grootste deel van ons werk is onbetaald. Passie, verbondenheid en affiniteit met de natuur en plattelandsleven zijn onze drijfveer. Er zijn te veel redenen om op te noemen die het enorme belang van dit onderwerp onderschrijven. Wij zijn klaar om met ons werk door te gaan en onze werkzaamheden uit te breiden, voor iedereen die onze hulp wil en nodig heeft. De tijd om te investeren in de ‘Verdedigers aan het Front’ is nu!